قابلیت های سازمانی

همه ما این جمله را بارها و بارها شنیده­ایم: “قابل شمارا ندارد.” آیا تا کنون به مفهوم واقعی این جمله فکر کرده­اید؟!؟ در این جمله ساده این مفهوم والا نهفته است که قابلیت یا قابلیت های شما به قدری زیاد است که قابلیت این شیء یا کالا در برابر آن به چشم نمی ­آید. منظور از قابلیت چیست؟ قابلیت ها چه کاربردهایی دارند؟ و چگونه می­توان قابلیت ها را افزایش داد؟

در این مقاله می­خوانید:

-مفهوم قابلیت­های سازمانی

-انواع قابلیت­های سازمانی

مفهوم قابلیت­های سازمانی

قابلیت توانایی انجام یک کار یا آمادگی پذیرش یک حالت است که گاهی از آن به عنوان استعداد هم نام برده می­شود. منظور ما از قابلیت در این مقاله توانایی و مهارت لازم برای رسیدن به اهداف است. قابلیت را می­توان به دو گروه فردی و سازمانی تقسیم کرد. قابلیت ها یا شایستگی­های  فردی یا عمومی هستند که برخی ویژگیهای شخصیتی را شامل می­شوند از قبیل خلاقیت، توانایی برقراری ارتباطات، توانایی حل مسئله، سرسختی، خود­مدیریتی و قابلیت کار تیمی. و یا تخصصی هستند که به صفاتی اشاره دارد که از دانش نشأت گرفته و فرد را قادر می­سازد نقش های تحصصی خود را به بهترین وجه ممکن انجام دهد. این قابلیت­ها از طریق یادگیری و تجربه به دست می­آیند.

 اما قابلیت­های سازمانی جزء دارایی­های غیرملموس هر سازمان هستند و توانایی سازمان در ترکیب منابع و مدیریت آن ها در راستای اهداف سازمانی را در بر می­گیرند، در واقع می توان گفت قابلیت ها، منابع را به نتایج تبدیل می­کنند.

انواع قابلیت­های سازمانی

برخی قابلیت­های مهم سازمانی که توسط دیو و الررچ معرفی شده ­اند، عبارتند از:

1-کارمندان مستعد:

منظور از کارمندان مستعد، افرادی هستند که از قابلیت­های فردی اعم از قابلیت­های عمومی و قابلیت­های تخصصی در حد مطلوب برخوردارباشند. وظیفه سازمان جذب، انگیزش و نگهداری این افراد شایسته است. برای تقویت این قابلیت باید تعهد کارمندان مستعد را افزایش داد و برای اندازه­گیری آن می­توان از شاخص بهره­وری و نگهداشت کارکنان استفاده­نمود.

2-سرعت:

منظور از قابلیت سرعت، اعمال سریع تغییرات و واکنش سریع در زمینه­هایی مانند بهره­برداری از بازار جدید، خلق محصولات جدید، استخدام نیرو­های جدید و یا فرآیند یک کسب و کار جدید است. اندازه­گیری این قابلیت با محاسبه زمان مورد نیاز برای هریک از موارد بیان شده، صورت می­گیرد، هرچه این زمان کمتر باشد، سازمان از قابلیت سرعت، بیشتر برخوردار است.

3-ذهنیت مشترک و نشان(برند) تجاری:

این قابلیت به معنای تصویر ذهنی مثبت و پایدار کارکنان و مشتریان از سازمان است. برای­اندازه­گیری این قابلیت برای کارکنان این پرسش مطرح می­شود که “سه ویژگی مهمی که ما می خواهیم بهترین مشتریان، ما را با آن بشناسند، کدام است؟”  درجه توافق نظر کارکنان  در پاسخ به این سؤال اغلب 60-50درصد است اما سازمان­های موفق این رقم به 90-80درصد هم می­رسد. قدم بعدی گرفتن بازخورد برند از مشتریان کلیدی است. هرچه ذهنیت کارکنان و مشتریان هماهنگ­تر باشد، این قابلیت در سازمان قوی­تر است.

4-پاسخگویی:

این قابلیت به توانایی سازمان به گرفتن عملکرد بالا از کارکنان می­پردازد و از طریق فرم ارزیابی عملکرد کارکنان قابل سنجش است.

5-همکاری:

این قابلییت به معنی توانایی افراد، تیم­ها و بخش­های سازمان در همکاری و همیاری یکدیگر با هدف افزایش کارایی  و هم­افزایی است.

6-یادگیری:

یادگیری یعنی توانایی تولید و تعمیم ایده­های تأثیرگذار. ایده­ها از طریق الگوبرداری از سازمان­های موفق، آزمون و خطا، استخدام افرادی با ایده­ها یا مهارت­های جدید و یا توسعه مهارت­های کارکنان مستعد از طریق آموزش به دست می­آیند.

7-تعامل با مشتری:

از توانایی سازمان در ایجاد روابط پایدار مبتنی بر اعتماد با مشتریان هدف، به عنوان قابلیت تعامل با مشتری یاد می­شود. این قابلیت را می­توان از طریق فرم نظرخواهی از مشتریان مورد سنجش قرار داده و با اعمال نظر مشتریان در ارائه خدمات به آنان، تقویت کرد.

8-وحدت استراژیک:

ایجاد یک دیدگاه استراتژیک مشترک در سازمان به وحدت استراتژیک منجر می­شود که در سه سطح ذهنی، رفتاری و خط مشی­های نمود پیدا می­کند. سطح ذهنی مربوط به آگاهی کامل اعضا از استراتژی سازمان است، در سطح رفتاری، کارکنان اعمال خود را با استراتژی سازمان هماهنگ می­کنند و در سطح سوم خط مشی­هایی برای سازمان تعیین می­گردد که برای پیاده­سازی استراتژی سازمان ضروری هستند.

9-نوآوری:

توانایی انجام کار­های جدید هم در محتوا و هم در فرآیند، نوآوری نامیده می­شود. نوآوری علاوه بر آنکه کارکنان را سرذوق می­آورد، رضایت مشتریان را نیز جلب می­کند و آن را می توان با شاخص سرزندگی سنجید.

10-کارایی:­

قابلیت کارایی یعنی مدیریت هزینه ها. برای سنجش آن کافی است به دفاتر سود و زیان مراجعه کنیم. هر چه سودآوری  سازمان بیشتر باشد، این قابلیت قوی تر است.

11-رهبری:

رهبری اثربخش یک قابلیت مهم سازمانی است. برخورداری از رهبرانی مؤثر برای هر سازمانی یک مزیت به حساب می­آید.

قابلیت­های فوق از مهم­ترین قابلیت­های سازمانی به شمار می­روند اما دسته بندی دیگری نیز از قابلیت­ها وجود دارد که شاید بتوان گفت هریک ترکیبی از یک یا چند قابلیت فوق هستند. قابلیت هایی مانند قابلیت های فنی، قابلیت های بازاریابی، قابلیت های تحقیق و توسعه، قابلیت های منابع انسانی و قابلیت های مدیریت دانش که همگی برای سازمان سرنوشت ساز هستند. قابلیت­های فنی ترکیبی از قابلیت­های کارمندان مستعد، یادگیری و نوآوری است. قابلیت­های بازاریابی، قابلیت های ذهنیت مشترک و نشان تجاری و تعامل با مشتری را در بر می­گیرد. قابلیت های تحقیق و توسعه، قابلیت­های سرعت و نوآوری را پوشش می­دهند. قابلیت­های منابع انسانی،قابلیت­های کارمندان مستعد، پاسخگویی، همکاری و وحدت استراتژیک  را شامل می­شود و قابلیت­های مدیریت دانش همه موارد فوق را در خود جای می­دهند.

همانگونه که در ابتدا گفتیم قابلیت توانایی سازمان در ترکیب منابع است اما نمی توان یک فهرست واحد از قابلیت­های سازمانی برای تمامی سازمان­ها ارائه نمود چون از یک طرف منابع در اختیار هر سازمان متفاوت از سایر سازمان­هاست و از طرف دیگر شیوه مدیریت این منابع با هم یکسان نیست. پس چاره چیست؟

لازم است سازمان­ها ضمن شناخت نقاط قوت و ضعف خود و همچنین تهدیدها و فرصت­های محیطی، یک نقشه از قابلیت های مورد نیاز خود جهت دستیابی به اهداف استراتژیک سازمان، طراحی کنند. ما در مرکز توسعه مدیریت و رهبری کسب و کار مدیرسام به شما کمک می کنیم تا چگونی طراحی نقشه قابلیت­های سازمان خود را یادبگیرید و “رهبر کسب و کار خود باشید.” در جدول شماره 1 قابلیت های سازمانی مورد نیاز یکی از شرکای تجاری که توسط مدیرسام تدوین گردیده است مشاهده می­کنید:

جدول شماره 1: نمونه لیست قابلیت­های سازمانی